Zapory wodne - Kaskady Soły

Zapora ziemna nosząca nazwę "Czaniec" została wybudowana na Sole w latach 1958-1966. Zapora, która spiętrzyła wody rzeki i utworzyła zbiornik wodny (Jezioro Czanieckie) o powierzchni 47ha, powstała w wyniku przegrodzenia zaporą rzeki Soły w km 28 + 800.
Przy maksymalnej rzędnej piętrzenia wynoszącej 299.0 m npm całkowita pojemność zbiornika wynosi 1.3 mln m³, a powierzchnia zalewu - 46 ha.
Maksymalna głębokość zbiornika wynosi 6.5 m, a przy normalnym poziomie piętrzenia - 5.7 m.
Głębokość średnia ( Hśr ) wynosi 2.8 m, a głębokość względna 0.96 m.
Wskaźnik głębokościowy jeziora wynosi 0.43 ( kształt misy jeziornej paraboloidalny ).

Zbiornik Czaniec wybudowany został jako ostatni z 3 zbiorników wchodzących w skład kaskady rzeki Soły.
Stanowi rezerwuar wody pitnej dla potrzeb Katowic i Bielska-Białej, wyposażony w duże ujęcie wody, stację jej uzdatniania oraz przepompownię. Ponadto woda ze zbiornika pobierana jest przez Kęcką Spółkę Wodną do zasilania stawów rybnych.
Zadaniem zbiornika jest także wyrównywanie przepływu w rzece Sole poniżej zapory.

Zbiornik jako element ujęcia wody dla potrzeb komunalnych, objęty jest bezpośrednią strefą ochrony sanitarnej. Na zbiorniku nie prowadzi się w żadnej formie gospodarki rybackiej oraz obowiązuje zakaz uprawiania sportów wodnych.

Głównym dopływem zbiornika jest rzeka Soła. Prowadzi ona wody zrzutowe ze zbiornika Międzybrodzie. Niewielki wpływ na bilans wodny zbiornika ma kilka mniejszych potoków, które są dopływami rzeki Soły. Dwa największe z nich, to potoki Wielka Puszcza i Mała Puszcza.

W wypadku katastrofalnych powodzi przewidziano przelew awaryjny. Utworzono go przez obniżenie korony zapory o 0,5 m na przestrzeni 70 m i oddzielenie jej od pozostałej części zapory przyczółkami żelbetonowymi.



Obiekty hydrotechniczne Kaskady Rzeki Soły

- zapora Tresna,
- zapora Porąbka,
- zapora Czaniec,
- pompownie P1, P2, P2BIS, P3, P4 wyposażone są w komputerowe systemy monitoringu i sterowania wykonane w oparciu o sterowniki PLC.




Początki
Rok 1976 można uważać za początek powstawiana wyodrębnionych systemów łączności na obiektach Kaskady. Wtedy to w oparciu o kable dalekosiężne typu TKD, wykonano system łączności bezpośredniej łączności dyspozytorskiej zbiornika Tresna z Inspektoratem w Żywcu, Stacją IMGW, zbiornikami Porąbka i Czaniec, elektrownią w Tresnej, oraz pompowniami P1, P2, P3 i P4, który następnie został poszerzony o łączność radiową i dodatkową łączność teletechniczną na bazie central elektronicznych i światłowodów TP S.A.
W roku 1995 rozpoczęto prace związane z budową i wdrażaniem komputerowych systemów na obiektach Kaskady Soły.

Obecnie na obiektach kaskady pracuje system monitoringu opraty na rozproszonej sieci sterowników mikroprocesorowych PLC. Inspektorat w Żywcu wyposażony jest w stacje operatorskie monitorujące on-line urządzenia zapory Tresna, Porąbka, Czaniec oraz pompownie P1, P2, P2bis, P3 i P4. Poszczególne obiekty wyposażone są w lokalne stacje operatorskie.
Układy pomiarowo-sterujące wykonano w oparciu o sterowniki PLC firmy MITSUBISHI ELECTRONIC.
Do sterowników zainstalowanych na obiektach doprowadzono:

- analogowe sygnały związane z pomiarami ciśnienia w piezometrach otwartych i zamkniętych, poziomy wody górnej i dolnej, temperatury; w Tresnej - w galerii zapory i komorze zasuw, w Porąbce – bloków zapory, w galeriach, wody i powietrza, w Czańcu – wody i powietrza, położenia zamknięć; poziomu wody w studzienkach wody przeciekowej; ciśnienie w hydraulicznych układach napędów podnoszenia zamknięć poziomu wody na dopływach wody do zbiorników przepływu wody w u rurociągach,

- sygnały binarne: informujące o zamknięciu i otwarciu drzwi, o położeniu urządzeń upustowych, o stanie załączonym lub wyłączonym urządzeń zabudowanych na obiektach, związane z załączaniem i wyłączaniem urządzeń.

Stacje operatorskie pracują w oparciu o aplikacje typu SCADA na bazie programu WIZCON. Podstawowymi funkcjami stacji są:
- wizualizacja pomiarów i sygnałów binarnych,
- archiwizacja pomiarów i zdarzeń,
- generowanie listy zdarzeń oraz wykresów i raportów,
- kontrola transmisji danych ze sterowników oraz zdalne sterowanie urządzeniami zapory.

Oprogramowanie użytkowe zawiera:
systemową bazę danych, obrazy synoptyczne, poglądowo przedstawiające urządzenia z naniesionymi punktami pomiarowymi i aktualnie odczytanymi wartościami z czujników pomiarowych, rejestrację zdarzeń generowanych przez układy w przypadku osiągnięcia wartości granicznych mierzonych parametrów, lub wystąpienia alarmów, obsługę alarmów o zdarzeniu będącym zagrożeniem, lub zaprogramowanym jako stan nieprawidłowej pracy urządzenia, wykresy, będące graficznym przedstawieniem wartości mierzonych przez system, raporty, będące liczbowymi zestawieniami mierzonych wartości.

Obiekty kaskady Soły zostały także wyposażone w system zdalnej sygnalizacji alarmowej ostrzegania publicznego, w strefach zagrożonych falą wywołaną katastrofą zapory. Z uwagi na trzy obiekty piętrzące, tworzące kaskadę, w systemie określono 3 grupy syren akustycznych, które mogą być załączane niezależnie.

Obrazy synoptyczne:





Ocena stanu czystości wód zbiornika Czaniec - 1999r.:

W okresie wiosennym 1999 roku badania zostały przeprowadzone w III dekadzie marca.
W oparciu o przeprowadzone badania fizyko-chemiczne i biologiczne stwierdzono, że jakość badanej wody odpowiadała normom dla II klasy czystości. Wskaźnik czystości sanitarnej miano Coli odpowiadał I klasie czystości.

W okresie letnim 1999 roku badania zostały przeprowadzone w III dekadzie sierpnia.
W oparciu o przeprowadzone badania fizyko-chemiczne i biologiczne stwierdzono, że jakość badanej wody nie uległa zmianie w stosunku do badania wiosennego i nadal odpowiadała II klasie czystości. Czystość bakteriologiczna zbiornika uległa okresowemu pogorszeniu i w rejonie ujścia Soły do zbiornika odpowiadała III klasie czystości. W rejonie zapory, podobnie jak wiosną, miano Coli odpowiadało I klasie.


- Nadzór Wodny Czaniec
Jaz Czaniec, tel. (0-33) 810-69-02

- Zbiornik Wodny Porąbka
Porąbka, tel. (0-33) 810-60-03, (0-33) 810-60-87 (zapora)

- Zbiornik Wodny Czaniec
ul. Krakowska 3, 43-353 Porąbka, tel. (0-33) 810-69-02, (0-33) 810-69-19

---

Pliki do tego artykułu:


Hydrowęzeł Beskidzki - Kaskady Soły
Gazeta obserwatora IMGW, nr.3 (2005r.)


Stateczność zapory Czaniec przy uwzględnieniu wykonywanej przesłony antyfiltracyjnej
XIII Konferencja Naukowa - Korbielów 2001


Wykorzystano materiały:
- Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie.
- Szkice autorstwa Piotr Szlagor